Cách đây không lâu, chiến thắng của đội tuyển bóng đá nam Việt Nam trước Indonesia ở trận chung kết giải bóng đá vô địch SEA Games 30 đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử khi các chàng trai đã mang về chiếc huy chương vàng cho hàng chục triệu người hâm mộ cả nước sau 60 năm chờ đợi. Không chỉ trên sân cỏ, Việt Nam và Indonesia cũng là "kỳ phùng địch thủ" của nhau trên bình diện kinh tế trong bối cảnh nền kinh tế Internet khu vực đang phát triển rầm rộ. Theo báo cáo của e-Conomy SEA năm 2019 của Google, Temasek, và Bain & Company, hai quốc gia này trong năm qua đã có mức tăng trưởng vượt trội so với các nước còn lại trong khu vực, với tỷ lệ lần lượt là 38% và 49%, vượt qua mức trung bình của khu vực là 33%.
Startup Việt Nam gọi vốn khủng
Hầu hết 3.000 startup Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn đầu, nhưng không vì thế mà các khoản đầu tư vào startup Việt lại nhỏ.
Đầu năm 2019, Momo nhận được khoản đầu tư 100 triệu USD từ quỹ đầu tư vốn cổ phần tư nhân hàng đầu thế giới - Warburg Pincus (Mỹ). Vào thời điểm đó, đây là một trong những vòng gọi vốn thành công nhất của một startup Việt.
Đến tháng 7, một kỷ lục khác đã được thiết lập thông qua SoftBank Vision Fund và quỹ GIC của Chính phủ Singapore, cùng nhau rót 300 triệu USD vào nhà cung cấp giải pháp thanh toán Việt Nam VNPAY.
SoftBank Ventures Asia cũng là một trong những nhà đầu tư lớn của Sendo - một trong những nền tảng thương mại điện tử C2C và B2C hàng đầu Việt Nam. Trong vòng Series C, Sendo được đầu tư 61 triệu USD. Sendo tạo ra sự khác biệt bằng cách không quá tập trung vào thị trường ở 2 thành phố lớn nhất Việt Nam là Hà Nội và TP.HCM, thay vào đó, họ tập trung khai thác các tỉnh/thành phố khác nơi 70 triệu người Việt Nam đang sinh sống và làm việc.
Vào tháng 10, Scommerce - một startup về giao vận, logistics của Việt Nam, sở hữu các thương hiệu giao hàng như Giao hàng nhanh và Ahamove, đã được Tập đoàn đầu tư Temasek của Chính phủ Singapore rót 100 triệu USD.
Nhìn chung, các khoản đầu tư lớn đổ Việt Nam chủ yếu nhắm vào các lĩnh vực đang phát triển nhanh trên đất nước trên cơ sở mức tiêu dùng và chi tiêu nội địa ngày càng tăng. Hồi tháng 8, báo cáo đầu tư công nghệ Việt Nam 2019 do ESP Capital và Cento Ventures thực hiện dự báo thị trường Việt Nam năm nay sẽ thu hút 800 triệu USD vốn đầu tư vào các công ty công nghệ. Tuy nhiên, nhiều thông tin cho rằng con số này có thể đạt mức 1 tỷ USD, vì nhiều giao dịch đầu tư trong nước có thể vẫn chưa hoặc không được tiết lộ.
Việt Nam hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
Samsung đã chấm dứt sản xuất điện thoại thông minh tại Trung Quốc vào tháng 10, chuyển hoạt động sang Việt Nam và Ấn Độ. Trước Samsung, nhiều công ty công nghệ khác cũng đã chọn Việt Nam là trung tâm sản xuất tiếp theo của họ để tránh bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến thương mại giữa 2 cường quốc kinh tế của thế giới. Họ bao gồm Google (điện thoại thông minh Pixel), Apple (AirPods) và Nintendo (Switch). Facebook cũng cho biết họ sẽ sản xuất kính thực tế ảo Oculus VR tại quốc gia này.
Các nhà đầu tư tin rằng Việt Nam có tiềm năng lớn để trở thành một trung tâm sản xuất công nghệ cao. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những thách thức rất lớn khi cơ sở hạ tầng và năng lực sản xuất của đất nước vẫn chưa ngang tầm với Trung Quốc.
Trong một cuộc phỏng vấn với trang KrASIA, Nick Nash, đồng sáng lập và đối tác quản lý của Asia Partners, đã lưu ý rằng về mặt kinh tế thuần túy, không ai thực sự giành chiến thắng trong cuộc chiến thương mại vì những xáo trộn và bất ổn. Khả năng điều hướng những điều kiện đó và nắm bắt những cơ hội mới trong sản xuất công nghệ cao của Việt Nam là vẫn còn chưa chắc chắn.
Cuộc ứng dụng gọi xe công nghệ
Vào tháng 4/2019, Uber rời khỏi Đông Nam Á để lại cho Grab cơ hội vượt lên trước trong khu vực, bao gồm cả tại Việt Nam. Grab hiện đã có mặt tại 43 tỉnh, thành phố với mạng lưới khoảng 190.000 tài xế ô tô và xe máy. Hồi tháng 8, Grab công bố khoản đầu tư 500 triệu USD vào Việt Nam và cũng đã mở rộng mạnh mẽ ở các ngành dọc khác tại Việt Nam.
Thống kê của ABI cho biết 6 tháng đầu năm, trong 200 triệu chuyến xe ở Việt Nam được đặt qua các ứng dụng, Grab chiếm tới 146 triệu chuyến, tương đương 73% thị phần. Đối thủ đáng chú ý nhất của Grab là Gojek (GoViet tại thị trường Việt Nam) được cho là đang ở trong tình trạng "hụt hơi", đặc biệt là về tình trạng hỗn loạn lãnh đạo. Tại Việt Nam, Gojek chưa thể triển khai GoPay (thanh toán không dùng tiền mặt) và GoCar (dịch vụ thuê xe) để cạnh tranh với Grab.
Các đối thủ cạnh tranh khác của Grab, ví dụ như FastGo và Be, cũng có mặt trên thị trường để đa dạng hóa các lựa chọn cho người dung, nhưng có vẻ như Grab vẫn đang nắm chắc vị trí số 1. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý của Việt Nam vẫn đang tiếp tục đưa ra các giải pháp nhằm mục đích thiết lập giới hạn cho ngành công nghiệp. Tuần tới, chính phủ Việt Nam dự kiến sẽ ký một nghị định điều chỉnh các điều kiện cho các doanh nghiệp vận tải, có thể đưa ra các yêu cầu bổ sung cho xe công nghệ để hoạt động trong nước.
Nỗ lực thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt
Các công ty fintech Việt Nam đã có được khoản đầu kỷ lục, vì các nhà đầu tư nước ngoài không muốn bỏ lỡ cơ hội "ngon ăn" trong ngành công nghiệp được dự kiến sẽ trị giá 7,8 tỷ USD vào năm 2020.
Theo báo cáo của UOB, PwC và Hiệp hội Fintech Singapore, các công ty fintech của Việt Nam đã thu hút khoản đầu tư trị giá 410 triệu USD trong khoảng từ tháng 1 đến tháng 9 - chỉ xếp sau Singapore về mức tài chính.
Dòng vốn đầu tư mạo hiểm vào fintech sôi sục trước những cơ hội to lớn tại thị trường Việt Nam. Khoảng 70% giao dịch tại quốc gia này vẫn dựa trên tiền mặt, nhưng người tiêu dùng và những người như người bán hàng vỉa hè bắt đầu nhận ra lợi ích của việc không dùng tiền mặt và không dùng thẻ. Việt Nam đang coi Trung Quốc như một ví dụ về việc chuyển đổi từ nền kinh tế dựa trên tiền mặt sang một xã hội không tiền mặt trong vòng một thập kỷ.
Trước đây, chính phủ đã quá tham vọng trong mục tiêu giảm tỷ lệ giao dịch bằng tiền mặt xuống còn 10%. Trong khi mục tiêu đó là không thể đạt được vào năm tới, khoảng 150 doanh nghiệp fintech hiện đang hoạt động tại quốc gia này đang thi nhau "đốt tiền" để thay đổi thói quen thanh toán của người tiêu dùng.
Tuy nhiên, giới hạn sở hữu nước ngoài 49% cho các công ty fintech dự kiến sẽ được áp dụng vào năm tới và điều này có thể cản trở dòng vốn vào những công ty fintech nhỏ hơn, trong khi lại mang lại lợi thế rõ ràng hơn trên thị trường cho các công ty fintech lớn, như Momo, Moca và VNPAY, do đến quy mô hiện có của họ.
Cuộc đua 5G
Việt Nam đã tiến hành thử nghiệm 5G vào năm 2019 và các nhà cung cấp viễn thông đang gấp rút hợp tác với các nhà cung cấp nước ngoài để đẩy nhanh quá trình phủ sóng 5G. Chính phủ hi vọng 5G sẽ sớm được sử dụng rộng rãi vào năm 2021, dù người dân vẫn chưa thực sự thấy rõ các lợi ích trực tiếp mà 5G sẽ mang đến cho họ.
Việt Nam cũng thể hiện thái độ khá rõ ràng đối với việc sử dụng các thiết bị được sản xuất gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc - Huawei. Viettel, nhà cung cấp dịch vụ viễn thông lớn nhất Việt Nam, được cho là đang làm việc trên các chip 5G của riêng mình. Trong các hệ thống 5G triển khai thử nghiệm, Viettel dùng giải pháp của đối tác như Nokia, Ericsson, Samsung.
Trong khi đó, các nhà cung cấp nước ngoài đang đấu thầu để cung cấp cho Việt Nam phần cứng 5G. Huawei vẫn chưa từ bỏ thị trường này. Công ty này đã hợp tác với một trong những nhà mạng nhỏ hơn của Việt Nam. Qualcomm có trụ sở tại Hoa Kỳ đã tham gia một loạt các cuộc họp với các quan chức chính phủ Việt Nam vào đầu tháng này, hứa hẹn sẽ hỗ trợ đầy đủ cho tham vọng của đất nước 5G. Qualcomm vừa có kế hoạch mở một phòng thí nghiệm IoT tại Hà Nội vào tháng tới.
Quản lý các công ty công nghệ lớn
Việt Nam muốn thiết lập các quy định mạnh mẽ hơn đối với các công ty công nghệ lớn. Nhưng giống như các đối tác của họ ở nhiều quốc gia, nhiệm vụ này là rất lớn. Tất cả các công ty công nghệ lớn hoạt động trong nước vẫn luôn gặp vấn đêchứa nội dung độc hại của Cameron, xử lý thuế xuyên biên giới và quản lý các vấn đề cấp phép với chính phủ.
Luật An ninh mạng được thông qua vào tháng 6/2018, yêu cầu các công ty công nghệ toàn cầu như Google và Facebook thiết lập văn Phòng tại địa phương và lưu trữ dữ liệu trên các máy chủ trong nước. Việt Nam cũng sửa đổi Luật Quản lý thuế vào giữa tháng 6 vừa qua, yêu cầu các ngân hàng thương mại khấu trừ thuế của các pháp nhân nước ngoài trong các giao dịch số xuyên biên giới. Và một nghị định khác nhằm quản lý chặt chẽ hơn các nhà cung cấp OTT cũng đang được xây dựng để ban hành.
Ngoài việc đi đầu trên mặt trận pháp lý, các quan chức đã kêu gọi cộng đồng công nghệ địa phương phát triển các dịch vụ địa phương thay thế cho các nền tảng toàn cầu phổ biến như Google và Facebook. Một số mạng xã hội của Việt Nam đã ra mắt vào năm 2019.
Rõ ràng rằng các cơ quan quản lý phải rất cẩn trọng trong việc quản lý các công ty công nghệ lớn trong một thị trường mới nổi, vì những quy định quá hà khắc có thể đẩy lùi tốc độ tăng trưởng kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ.
